Mentale Schijf van Vijf

Een beter en mentaal krachtiger leven, wie wil dat nou niet? De Mentale Schijf van Vijf helpt je focussen op wat mentaal belangrijk en versterkend is. Net zoals je kijkt naar de bekende Schijf van Vijf van het Voedingscentrum als je gezonder wilt eten, zo helpt de Mentale Schijf van Vijf je om mentaal krachtiger te leven. 

De Mentale Schijf van Vijf wijst je op vijf aandachtsgebieden die van belang zijn voor het vergroten van je mentale kracht. Deze aandachtsgebieden zijn: emoties, betrokkenheid, relaties, betekenis en prestaties. De Mentale Schijf van Vijf is gebaseerd op het zogeheten PERMA-model van de Amerikaanse psycholoog Martin Seligman (zie Flourish (2011)). Filosoof en psycholoog Kees Kraaijeveld muntte de term Mentale Schijf van Vijf in 2018 in een artikel in de Volkskrant over de mentale toestand van ons land.

De Mentale Schijf van Vijf in de praktijk

Wil je werken aan je mentale kracht, dan is de Mentale Schijf van Vijf een hulpmiddel om je focus te verleggen. Je kunt de Mentale Schijf van Vijf breed toepassen. Van het formuleren van doelen voor het overheidsbeleid, tot het vormgeven van het Mentaal Verantwoord Ondernemen van bedrijven. We geven hier twee praktische voorbeelden. 

De vijf aandachtsgebieden van de Mentale Schijf van Vijf

  • Emoties

    Voor het eerste aandachtsgebied gaat het om het leren ervaren van meer positieve emoties, zoals blijdschap, dankbaarheid en liefde, maar ook om het leren omgaan met negatieve of pijnlijke emoties. Dat begint met zelfinzicht, met begrijpen wát je voelt. Mensen moeten leren hun emoties te benoemen (emotiedifferentiatie). Want mensen die beter weten wat ze voelen, kunnen beter bijsturen, bijvoorbeeld door rekening te houden met de negativiteitsbias (de al te menselijke neiging om negatieve zaken meer aandacht te geven dan positieve zaken), en daar bewust positieve emoties voor in de plaats te zetten.

  • Betrokkenheid

    Het tweede aandachtsgebied, betrokkenheid, of engagement, gaat over de kwaliteit van je motivatie en over het leren opgaan in wat je doet. De Hongaars-Amerikaanse psycholoog Mihaly Csikszentmihalyi noemt dit fenomeen Flow. Betrokkenheid begint bij weten wát je van binnen uit (intrinsiek) motiveert en wat niet. Vervolgens is het dan de kunst tijd te maken voor de dingen waar je plezier in hebt. 

  • Relaties

    Mensen zijn sociale dieren. Relaties bepalen ons bestaan. Relaties is het derde aandachtsgebied. We weten allemaal hoe moeilijk het is om relaties goed te onderhouden. En hoe groot de invloed is op je mentale kracht als het relationeel beter of slechter gaat. En andersom. Gelukkig biedt de psychologie honderden beproefde interventies waarmee we de kwaliteit van onze relaties kunnen verbeteren: gesprekstechnieken, aandachtiger leren luisteren, conflicthantering. De sociale kwaliteit van onze samenleving kan hierdoor beter worden. Wat op relationeel gebied nodig is, is leerbaar.  

  • Betekenis

    Behalve zinnige relaties willen we als mensen ook betekenisvol bezig zijn. Betekenis is aandachtsgebied vier. In een geseculariseerde samenleving is het bestaan niet meer vanzelfsprekend betekenisvol. Toch kunnen we wel bewust werk maken van betekenisgeving: andere mensen helpen, interessante dingen doen, nieuwe betekenisvolle gewoonten ontwikkelen, weten wat je belangrijk vindt en waarom. 

  • Prestaties

    Het gevoel iets goed te kunnen en daarvoor waardering te krijgen, is geweldig. Tegelijkertijd zien we steeds meer mensen gebukt gaan onder prestatiedruk. Prestaties, oftewel achievement, is het vijfde aandachtsgebied van de Mentale Schijf van Vijf. We kunnen leren om weer gezond te presteren, zo heeft Stanford-hoogleraar Carol Dweck laten zien met haar groeimentaliteitaanpak. 

Versterkend effect

Het moge duidelijk zijn dat de vijf aandachtsgebieden sterk met elkaar samenhangen. Het mooie is ook dat ze elkaar onderling versterken. Zodra iemand zijn emotionele vaardigheden weet te vergroten, negatieve emoties beter weet te hanteren en meer positieve emoties beleeft, is het ook eenvoudiger om goede relaties te onderhouden. En wanneer een groep mensen een betekenisvol doel heeft, dan is het voor de leden van die groep vaak weer eenvoudiger om betrokken te zijn. Hoe goed (of slecht) het gaat in het ene aandachtsgebied heeft gevolgen voor hoe het gaat in de andere aandachtsgebieden. Deze voortdurende terugkoppeling binnen de Mentale Schijf van Vijf hebben we gevisualiseerd in de afbeelding hiernaast.

Denktank Mentale vooruitgang

De Schijf van Vijf is een product van de denktanks over Mentale Vooruitgang. Deze denktanks streven naar een samenleving met minder mentale onbeholpenheid en meer mentale kracht. Een samenleving waarin mensen samen een gelukkiger, gemotiveerder, socialer en betekenisvoller bestaan leiden en waarin zoveel mogelijk mensen tot volle bloei kunnen komen. Een samenleving ook waarin bedrijven, organisaties en overheden zich bewust zijn van de wijze waarop ze de mentale kracht van mensen kunnen schaden of juist kunnen versterken. Lees meer over de denktanks:

Wil je zien hoe de Mentale Schijf van Vijf in de praktijk gebruikt wordt?

En wil je op de hoogte gehouden worden van nieuwe inzichten over mentale vooruitgang? Volg Mentale Vooruitgang op LinkedIn.