Planetaire grenzen: waarom is dit belangrijk?
Het Stockholm Resilience Centre definieerde negen planetaire grenzen: kritieke ecologische processen die de stabiliteit van het systeem aarde waarborgen. Nederland overschrijdt meerdere van deze grenzen, met verstrekkende gevolgen. Zo bedreigt de huidige koers de biodiversiteit, leidt tot verdroging, en vergroot het risico op mislukte oogsten, grondstoftekorten en sociale ongelijkheid. “Het niet inperken van deze overschrijding heeft risico’s voor ecologie, economie en maatschappij”, benadrukt Talitha Koek, co-auteur van de publicatie.
Vier scenario’s: hoe bereiken we een duurzaam Nederland?
De denktank, bestaande uit experts van onder meer PBL, Natuur & Milieu, TNO Vector en verschillende ministeries, schetst vier toekomstbeelden die variëren in de rol van de overheid:
- Autonome gemeenschappen – Lokaal initiatief staat centraal, met de overheid als faciliterende partij.
- Collectieve economie – Sterke langetermijnsturing vanuit een centrale overheid, met verplichte maatregelen voor bedrijven en burgers.
- Gestuurde consumptie – Consumenten krijgen meer verantwoordelijkheid, maar binnen strikte kaders (zoals quotas).
- Technologische innovatie – Focus op groene technologieën, met de overheid als investeerder en versneller.
Tijdens de bijeenkomst gingen de deelnemers onder begeleiding van co-auteur Josefien Meerevoort in gesprek over de voor- en nadelen van elk scenario. Panellid Bram Sieben (Alliander) benadrukte een belangrijk voordeel van de vier scenario’s: “Voor elke transitie waar je als bedrijf voor staat, kun je nadenken welk scenario de beste strategische handvatten biedt.”
Concrete voorstellen en systeemverandering
Hoofdeconomen Barbara Baarsma (PwC) en Hans Stegeman (Triodos Bank), die het voorwoord schreven en de bijeenkomst openden, benadrukten dat het denken in beperkte budgetten essentieel is. “Als we milieudrukfactoren zoals landgebruik, water en stikstof niet langer zien als ‘beschikbare’ maar als gelimiteerde hulpbronnen, dwingen we onszelf tot keuzes die ons dichter bij de planetaire grenzen brengen”, aldus Stegeman.
Na de vraag van moderator Kees Kraaijeveld om één beleidsmaatregel te kiezen — welke dat dan zou zijn — pleitte Baarsma voor een handelssysteem voor stikstofbeprijzing, om het bouwslot te doorbreken en woningbouw mogelijk te maken, waardoor je draagvlak voor andere maatregelen creëert. Stegeman koos voor het normeren en beprijzen van fast fashion, maar wees erop dat individuele maatregelen niet volstaan: “Het gaat om een systeemverandering. De negen planetaire grenzen vragen om een herziening van ons economisch model.”
Marjolein Demmers, directeur van Natuur & Milieu, illustreerde in het panel de grenzen aan de hand van het voorbeeld stikstof: “De planetaire grenzen zijn niet een soort gedachtenexperiment. Nederland overschrijdt echte planetaire grenzen, met directe gevolgen voor natuur en gezondheid.”
Volgende stappen: van bewustwording naar actie
Jan Hendrik Dronkers (SG I&W) ontving de publicatie als “een waardevol en concreet instrument voor iedereen die binnen hun werk de planetaire grenzen onder de aandacht wil brengen”. De denktank hoopt dat de scenario’s en conclusies het debat verscherpen en leiden tot daadkrachtig beleid.
Denktankleden
