Mentale vooruitgang

Het zijn geen vrijblijvende cijfers: psychische klachten kosten de samenleving inmiddels zo’n 18 miljard euro per jaar. Het nieuwe advies van de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving (RvS) noemt het onomwonden: Nederland is doorgeschoten in prestatiedruk, versnelling en individualisme. Wat nodig is, volgens de raad, is niet nog meer individuele veerkracht, maar een fundamentele herziening van hoe we met tijd, werk en verbinding omgaan.

Het is een boodschap die binnen De Argumentenfabriek al langer leeft. In 2021 werd de denktank Mentale vooruitgang opgericht, met wetenschappers, bestuurders en zorgprofessionals. Centraal stond de vraag: waarom worstelen zoveel mensen in een rijk land met angst, depressie en werkstress?

Het werk van die denktank wordt inmiddels ook buiten de fabriek opgemerkt. In het rapport ‘Op de rem!’ verwijst de RvS naar Mentale vooruitgang als voorbeeld van hoe het anders kan: niet door harder te rennen, maar door gezamenlijk de samenleving te onthaasten.

Reflectie als vast onderdeel van de werkcultuur

Elke vijf jaar nemen we bij De Argumentenfabriek onze eigen werkcultuur onder de loep: wat werkt, wat schuurt, wat vraagt om vernieuwing? Uit zo’n zelfonderzoek kwam een opvallend inzicht: er is te weinig tijd om te reflecteren. Terwijl juist dat van grote waarde blijkt.

Sindsdien krijgt elke medewerker, naast de reguliere vakantiedagen, drie zogenoemde mijmerdagen per jaar. Dagen zonder planning of productiviteit, bedoeld om te vertragen. “Soms gebeurt het belangrijkste werk als je niets aan het doen bent,” aldus de fabriekers.

Het is een kleine ingreep met groots effect: het normaliseren van rust. Onze Cultuurkaart, die we ook voor andere bedrijven opzetten, lees je hier.

Van individu naar systeem

De RvS stelt in haar rapport dat psychische klachten te vaak als individueel probleem worden gezien, terwijl de oorzaak vaker in het systeem zit. Het sluit aan bij wat directeur Kees Kraaijeveld eerder zei in een interview met Omroep HUMAN: “Als iemand een burn-out heeft, wordt hij naar een coach of psycholoog verwezen. De last wordt bij het individu gelegd. Maar een burn-out is geen persoonlijk falen – het is een teken van een samenleving die mensen ziek maakt.”

Die verschuiving van perspectief – van individu naar systeem – vormt ook het uitgangspunt van de boekenreeks Mentale vooruitgang, waarvan inmiddels edities voor werk, gezin en samenleving zijn verschenen. Niet als receptenboek, maar als denkkader en handreiking voor organisaties en beleidsmakers die mentale gezondheid structureel willen verankeren.

Ook het mkb zoekt naar ademruimte

Die behoefte speelt breder, blijkt ook op de werkvloer. Tijdens een congres van De Goudse verzekeringen ging De Argumentenfabriek-econoom Daniël Koudijs, samen met expert Dustin Steenvoorden, met financieel adviseurs in gesprek over de uitdagingen rondom verzuim binnen het mkb. Veel ondernemers willen hier goed mee omgaan, maar missen tijd, kennis of capaciteit om werkstress en verzuim écht aan te pakken.

Het boek Mentale vooruitgang voor werk biedt concrete aanknopingspunten. Voor werkgevers, HR-adviseurs en beleidsmakers die willen bouwen aan een cultuur waarin welzijn niet het sluitstuk, maar het vertrekpunt is.

Minder haast, meer samen

Wat steeds duidelijker wordt: lummelen, reflecteren en verbinden zijn geen luxe, maar voorwaarden voor een gezonde samenleving. Dat vraagt om ander beleid, andere systemen, maar ook een andere mentaliteit.