22 oktober 2025

Door Fanny Bon

Integriteit in het decentrale bestuur

Openbaar bestuur

Nederland staat bekend als één van de minst corrupte landen ter wereld. Toch waarschuwt de Monitor Integriteit en Veiligheid 2024: 37 procent van de decentrale politieke ambtsdragers heeft (vermoedelijk) niet-integer gedrag bij collega’s gezien. Denk aan belangenverstrengeling of het meestemmen over zaken met een persoonlijk belang. Hoe kunnen we de kwaliteit van integriteitsonderzoeken verbeteren? En welke eisen moeten we stellen aan onderzoeksinstanties?

Concrete richtlijnen

Het ministerie van Binnenlandse Zaken, het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, de VNG, het IPO en de Unie van Waterschappen gingen samen op zoek naar manieren om integriteitsonderzoeken te versterken. Zij spraken met betrokkenen zoals ambtsdragers, onderzoeksbureaus en wetenschappers om hun perspectieven, ervaringen en wensen te verzamelen. De Argumentenfabriek begeleidde dit proces. Dat leidde tot een kaartenboek met concrete richtlijnen voor een robuuster systeem.

Eisenkaart

Integriteitssignalen vragen om een zorgvuldige aanpak. Maar niet elke melding is even helder. In de praktijk zien we dat onderzoeken soms niet goed verlopen. Door ontbrekende normen, slordige omgang met anonieme meldingen of te weinig transparantie. Wat is het resultaat? Onterecht beschuldigde ambtsdragers of onopgemerkte misstanden. Beide ondermijnen het vertrouwen in het bestuur.

De Eisenkaart biedt houvast. Deze kaart laat zien aan welke eisen integriteitsonderzoeken moeten voldoen om de kwaliteit te borgen. De belangrijkste eisen zijn gebundeld in de Prioriteitenkaart. Zo kunnen gemeenten, provincies en waterschappen hier meteen mee aan de slag.

Integriteit in de praktijk

De eisen voor integriteitsonderzoeken zijn helder. Hoe zorgen we er nu voor dat de eisen in de praktijk werken? En hoe passen we ze toe in alle gemeenten, provincies en waterschappen? De publicatie verkent vier mogelijke routes. Die lopen uiteen van wettelijke regels tot afspraken binnen de sector zelf. Geen enkele route is perfect. Ze zijn bedoeld als denkrichting, niet als kant-en-klare oplossing. Elke optie vraagt om verdere uitwerking, met aandacht voor wat haalbaar en werkbaar is.

Uit het denkproces blijkt dat integriteit geen taak is voor één partij. Het vraagt om samenwerking tussen bestuurders, ambtenaren, onderzoekers en wetgevers. Hierom BZK werkt de komende tijd de eisen en borgingsmogelijkheden verder uit.

Vragen?

Neem contact op met Dries Bartelink

dries@argumentenfabriek.nl
+31 6 204 89 745
Meer over Dries Bartelink