30 december 2021

Geschokt en bedroefd door dood Robin Fransman

Onze oud-collega Robin Fransman is dinsdag 28 december overleden. Zes jaar hebben we mogen samenwerken met deze unieke, creatieve, slimme en lieve man. Robins bevlogenheid en zijn betrokkenheid bij de fabriek en bij de samenleving was altijd groot. We wensen zijn vrouw Marlies, hun drie kinderen en alle familie en vrienden veel sterkte met dit immense verlies.

Robin was een origineel en inspirerend denker. Of het nu ging om de bankencrisis, problematische schulden, het minimumloon, het basisinkomen, belasting op vermogen, of de eerlijke loonstrook, altijd had Robin zijn eigen kijk. Liberaal, radicaal, optimistisch en altijd vanuit een sterk verantwoordelijkheidsgevoel voor de samenleving. 

Robin was als trouw VVD’er een ‘fan van het kapitalisme’. Hij was ook de man die voortdurend hamerde op het feit dat in de huidige Nederlandse samenleving de markten niet goed werken voor iedereen. 

Zo liep Robin al vanaf het eerste uur te hoop tegen het toeslagenstelsel. Ver voor de toeslagenaffaire was dat voor hem een ‘rondpompmachine’ die meer mensen schade deed dan goed. En hij kwam met alternatieven 

Zo sprak hij vakbondsbestuurders vermanend toe dat zij de enigen waren die het kapitalisme nog zouden kunnen redden. Hoe? Door te stoppen met loonmatiging. Door hogere lonen te eisen. Door een eind te maken aan de almaar dalende arbeidsinkomensquote (aiq). 

Robin vond het ook onverdraaglijk hoe ons huidige complexe systeem voortdurend mensen in de schulden doet belanden. En hoe de schuldsanering er maar niet in slaagt daar iets aan te doen. Hij schreef hier al een krachtig boek over (Sparen is geen deugd), voordat hij bij de fabriek kwam werken. 

Beschaving is de wil tot samenleven. Maar hoe kan een samenleving de onderlinge solidariteit in stand houden als mensen zien en voelen dat het systeem voor sommigen uitstekend werkt, terwijl anderen er juist de dupe van worden. Vanuit die overtuiging nam Robin het altijd op voor de mensen die aan het kortste eind trokken, voor schuldenaren, jongeren, flexwerkers.  

Neem nou het loonstrookje. Voor de gemiddelde Nederlander is het volstrekt niet te begrijpen wat daarop staat. Je kunt er niet aan afzien wat je allemaal bijdraagt aan het collectief. Je kunt ook niet zien wat je werkgever allemaal voor je afdraagt. Kortom: het loonstrookje geeft geen eerlijk beeld van wat je eigenlijk verdient met je werk. Daar wilde Robin wat aan doen. Jaren geleden schreef hij er al stukken over. Nu is het zover. Het project, dat we samen gaan uitvoeren met SZW, Van Spaendonck en het Nibud, gaat begin volgend jaar van start.  

Robin was een fel pennenstrijdvoerder. Daarbij was het hem er vooral om te doen het systeem te bekritiseren. De doorgeslagen bureaucratisering en juridisering van Nederland waren hem als liberaal een doorn in het oog. Natuurlijk, geen ontwikkeld land kan zonder bureaucratie, maar als de regelaars en de juristen te veel macht krijgen, dan gaat de vrijheid eraan. En dan worden mensen machteloos. Op de fabriek noemden we die inertie ‘Institutionele Hulpeloosheid’. Robin wilde er zijn volgende boek aan wijden. Aan de ‘dictatuur van de nerds’ en aan het ontregelen van Nederland.  

Zo bezien is het begrijpelijk dat de coronamaatregelen voor Robin slecht te verdragen waren. Tijdens lockdowns wordt de hele bevolking de dupe van een risico dat slechts een klein deel van de bevolking betreft. Daarbij vond Robin het onrechtvaardig dat de kosten van de maatregelen bovenmatig terecht kwamen bij de groepen waar hij het altijd voor opnam, dus bij de jongeren, bij de zzp’ers, bij de flexwerkers, bij de ondernemers.  

Zijn pleidooien in ESB om toch vooral minder generieke alternatieve coronamaatregelen in overweging te nemen, kregen aanvankelijk veel bijval. De regering en het OMT waren echter niet overtuigd, en bleven doen wat ze deden. De campagne van Herstel-NL – Er is een plan waarmee Nederland open kan – kreeg veel aandacht. Robin trad op als voorzitter en wist met een succesvolle online inzamelingsactie geld op te halen voor advertenties. Het beleid wijzigde niet. Van een ander gedifferentieerd, en meer risicogestuurd coronabeleid is het nooit gekomen.  

Op Twitter kreeg Robin wel steeds meer volgers. Zijn tweets werden ook steeds radicaler. De radicale tweets stootten ons en ook vele klanten tegen de borst. We hebben er veel met hem over gepraat. Robin bleef echter bij zijn overtuiging dat hij dit moest doen. Hij maakte zich écht ernstig zorgen over wat in zijn ogen de teloorgang was van de rechtstaat en van de vrijheid. Robin had daarbij een haast Lutheraans gevoel van ‘Hier sta ik, ik kan niet anders’. 

Die houding was op een gegeven moment niet meer verenigbaar met de rationele, objectieve en waarheidlievende basishouding die hoort bij De Argumentenfabriek. We zijn in goed overleg uit elkaar gegaan. Robin is sinds 1 oktober uit dienst bij de fabriek. Op 11 november, zijn 53ste verjaardag, hebben we nog goed en gezellig afscheid van hem genomen. 

Robin was naast een ideeënman, namelijk ook een familieman en een mensenmens. Op de fabriek had hij altijd oog en oor voor zijn collega’s. Hij kon, zo aan het einde van de middag, aan je bureau komen staan voor zomaar wat gekkigheid, of een kletspraatje. Of hij kwam, voordat hij boodschappen ging doen, nog even inspiratie opdoen voor een recept. Robin was een creatief mens. Ook sociaal. Gangmaker op feestjes. Sfeermaker tijdens vergaderingen.  

Nu is Robin dood. Dat is een afschuwelijk verlies. Voor zijn gezin. Voor zijn vrienden en familie. Voor de fabriek. En voor Nederland. Het is vreselijk. En we moeten door. Werken aan een betere toekomst.  

Fransman, R. (2019) Humaner schuldbeleid brengt welvaartswinst. ESB 104(4776), 358-361. 

Fransman, R. (2020) Zo kunnen we de toeslagen afschaffen. Blog, te vinden op www.esb.nu.